Terwijl thuisbatterijen al bijna gemeengoed zijn geworden en mede daardoor grotendeels gestandaardiseerd, is er in het marktsegment van de batterijsystemen met grotere opslagcapaciteit nog veel ruimte voor innovatie. Vlaamse bedrijven weten dat en komen aanhoudend met nieuwe producten en diensten.

Het elektriciteitsnetwerk is door het almaar stijgende aandeel van intermitterende bronnen zoals wind en zonne-energie grondig aan het veranderen. Decentrale productie zoals zonnepanelen op daken van huizen, kantoor- en fabrieksgebouwen en grote zonne- en windparken maar ook consumenten die tegelijk produceren (‘prosumenten’), vereisen een geheel nieuwe manier om vraag en aanbod in balans te houden en om de bevoorrading veilig en zeker te houden. Flexibiliteit is daarbij het sleutelbegrip. En als ‘bron’ van die flexibiliteit wordt meer en meer energieopslag genoemd. Die kan het energieverbruik in de tijd opschuiven en extra stabiliteit aan het elektriciteitsnet (het ‘grid’) verschaffen.

Thuisbatterijen: steeds meer ingeburgerd
Innovaties op het vlak van batterijtechnologie hebben de voorbij decennia onze economie en samenleving al ingrijpend veranderd. In de jaren 90 zorgden verbeterde herlaadbare batterijen voor een opbloei van de markt van draagbare elektronica. En na de millenniumwissel leidden innovatieve technologieën tot de (her)geboorte van elektrische voertuigen. Vooral de laatste toepassing heeft de batterijtechnologie verder volwassen gemaakt en voor een fikse kostenreductie gezorgd. Vandaag zijn zowat alle geïnstalleerde systemen voor stationaire energieopslag gebaseerd op batterijen. Het leeuwendeel wordt daarbij ingenomen door het populairste type: de lithiumion-batterij. Die is erg veelzijdig waardoor ze in vele toepassingen kan worden gebruikt en bovendien is ze prima schaalbaar.

Residentiële, zogenaamde thuisbatterijen worden steeds meer gemeengoed in Vlaanderen. Inmiddels zijn er tienduizenden van geïnstalleerd, en het hoeft dan ook niet te verbazen dat zowat elke Vlaamse installateur van zonnepanelen tegenwoordig ook thuisbatterijen aanbiedt. Verwacht wordt dat dit jaar tussen 15 en 25 procent van de nieuwe PV-installaties zullen uitgerust worden met een exemplaar.

De meeste thuisbatterijen worden echter buiten Europa gefabriceerd, voornamelijk in Azië. Maar onze industrie kan wel een verschil maken door de batterijen ‘slim’ te maken, zodat prosumenten het maximale kunnen halen uit hun energieopslagsysteem – en dit terwijl ze hun elektriciteitsfactuur laag houden en daarenboven ook nog het grid helpen stabiliseren.

Bedrijven zoals Lifepowr en iinno-benelux bieden toepassingen en platformen aan waarmee de werking van een thuisbatterij kan worden geoptimaliseerd, bijvoorbeeld in functie van het gedrag van de bewoners of gebruikers, van de weersvoorspellingen, van de variërende energieprijzen, van het capaciteitstarief en van andere signalen van de energiemarkt, en natuurlijk van de stabiliteitsbehoefte van het elektriciteitsnet. Zo vormt de thuisbatterij de kern van de toekomstige energievoorziening, niet alleen lokaal binnenin een woning of gebouw maar ook op ruimere schaal, en dus ook als de zon niet schijnt. Daarbij garandeert ze steeds een maximale opbrengst van de investering voor de eigenaar of gebruiker van de thuisbatterij. Vlaanderen is goed en wel die weg ingeslagen en het zal dan ook nog talloze nieuwe spelers, producten en diensten op deze bloeiende markt van optimalisaties van thuisbatterijen mogen verwelkomen.

Grote batterijsystemen: de markt ligt nog helemaal open
Thuisbatterijen worden dus in rap tempo bekender maar dat betekent helaas ook dat op het vlak van de productie er nog weinig opportuniteiten zijn om te concurreren met de grote Aziatische fabrikanten. Maar een heel ander verhaal zijn de grotere batterijen die bijvoorbeeld geïnstalleerd worden op industriële sites of als ‘wijkbatterij’ voor een ganse residentiële buurt. Hier bestaan geen standaardoplossingen voor, of degene die er zijn kunnen niet naar wens worden opgeschaald. Het is in dit marktsegment dat Vlaamse bedrijven zoals Battery Supplies, D-Centralized, Posetron, C-energy volledige batterijsystemen ontwerpen en produceren, van het niveau van individuele batterijcellen of -modules tot op maat ontwikkelde oplossingen. Dit soort systemen zijn doorgaans voorzien van een slim platform om ‘achter de meter’ de energiehuishouding te managen en om energiehandel en -diensten (zoals het aanbieden van stabiliteit aan het grid) mogelijk te maken.

Op nog grotere schaal flirten sommige batterijsystemen al met opslagcapaciteiten van ettelijke tienduizenden megawatt en honderden megawattuur. In ons land genieten die systemen uitstekende marktopportuniteiten. Zo werd vorig jaar in september een speciale veiling (het Capacity Renumeration Mechanism) georganiseerd. Hierbij werd een systeem met een capaciteit van wel 25 megawatt en 100 megawattuur geselecteerd om flexibiliteit te verschaffen aan een energiemix met een hoger aandeel van hernieuwbare energie.

Yuso is een voorbeeld van een bedrijf dat onder meer batterijen aanbiedt die met behulp van voorspellingsmodellen, artificiële intelligentie en big data de inkomstenstromen continu maximaliseert. Hierbij focust Yuso op lokale energiediensten zoals het maximaliseren van het gebruik van hernieuwbare bronnen en dit gekoppeld aan de evolutie op de energiemarkten en aan balanceerdiensten voor het grid. Een ander voorbeeld om (nog) meer waarde te creëren wordt geleverd door Centrica Business Solutions, een bedrijf dat pioniert in het integreren van het batterijenpark van de Terhills-bedrijvensite in Limburg (goed voor een capaciteit van 18 megawatt) in primaire en secundaire controle- en reservemarkten. Hierbij worden flexibele industriële processen en opslag in een virtuele elektriciteitscentrale gecombineerd om het grid te ondersteunen. Tot slot kunnen ook grote verzamelingen van kleinere batterijen (zoals thuisbatterijen) op verschillende markten extra waarde creëren. Een voorbeeld daarvan is het Flexcity-platform, dat de back-upbatterijen van telecomprovider Orange beheert. Dat doet het platform niet alleen om de bevoorradingszekerheid op de site van Orange te garanderen maar ook om de opslagcapaciteit ten gelde te maken door deze aan te bieden via demand response-diensten.

Tot hier ging het enkel over batterijen en batterijsystemen opgebouwd uit nieuwe batterijcellen. Maar sinds enkele jaren gaat ook steeds meer aandacht naar het hergebruik van zogeheten einde-levenbatterijen (bijvoorbeeld afkomstig van elektrische voertuigen) in energieopslagtoepassingen. Bedrijven zoals Watt4Ever, Bebat en Octave bestuderen een duurzame aanpak van de volledige waardeketen: van inzameling van einde-levenbatterijen over transport, ontmanteling, inspectie, ombouw, certifiëring en marktintroductie tot uiteindelijk ‘tweede-levenbatterijen’.

Jeroen Büscher, Product Manager Elektrische Opslag – VITO/EnergyVille